Педагог-логопедтің ата-аналармен жүргізетін жылдық жұмыс жоспары

Ата-аналармен жүргізілетін жұмыстың мақсаты:

Ата-аналарды балалармен жүргізілетін түзете-дамыту жұмыстарына белсенді араластыру, сөйлеу тілі бұзылыстарының алдын алу.

Ата-аналармен жүргізілетін жұмыстың міндеттері:

• Ата-аналарды  сөйлеу тілінің бұзылыстары бойынша ақпараттандыру, кеңес беру;
• Ата-аналарды балалармен жүргізілетін түзете-дамыту жұмыстарына белсенді араластыру;
• Үй жағдайында жағымды тілдік орта қалыптастыру;
• Ата-аналарды білім алуда ерекше қажеттілігі бар оқушыларды оқу процесінде және үйде тәрбиелеу кезінде психологиялық-педагогикалық қолдау (сөйлеу тілінің дамуы және сөйлеу дағдыларының қалыптасуы) бойынша кеңес беру.

Педагог-логопед          Жұманова Салтанат Айдарқызы                           

«Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен»   коммуналдық мемлекеттік мекемесі                                                                                   

1. Жалпы ережелер 

1.1. Осы лауазымдық нұсқаулық ҚР «Білім туралы» заңына, ҚР Еңбек кодексіне, «Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы (ҚР БҒМ 2009 жылғы 13 шілдедегі қосымшалармен және өзгерістермен №338 бұйрығы), «Білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдап отыру қағидаларын бекіту туралы»  (ҚР БҒМ 2022 жылғы 12 қаңтардағы №6 бұйрығы) бұйрықтарға сәйкес әзірленген.

1.2. Педагог-логопед қызметке «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің басшының                      бұйрығымен тағайындалатын және босатылатын мамандар санатына жатады. 

1.3. Педагог-логопед Психологиялық-педагогикалық қолдау қызметінің аясында тікелей қолдау қызметінің басшысына бағынады. 

1.4.Педагог-логопед Психологиялық-педагогикалық қолдау қызметінің қызметкері болып табылады және онда пәнаралық негізде жұмыс істейді. 

1.5. Педагог-логопед қызметіне «Дефектология» мамандығының «Логопедия» бөлімі бойынша жоғары педагогикалық білімі бар маман тағайындалады. 

1.6. Педагог-логопед өз қызметінде мына құжаттарды басшылыққа алады: 

• Бала құқықтары туралы конвенция;
• «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңы;
• «Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы» Заңы;
• ҚР «Білім туралы» Заңы; 
• ҚР әлеуметтік және инклюзивтік білім беру мәселелері бойынша заңнамасы;
• жарғысы;
• «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен»           коммуналдық мемлекеттік мекемесінің ішкі еңбек тәртібінің ережелері; 
• «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен»           коммуналдық мемлекеттік мекемесінің басшылығының бұйрықтары мен үкімдері;
• еңбекті қорғау, қауіпсіздік ережелері және өрттен сақтану ережелері мен нормалары;
• осы лауазымдық нұсқаулық;
• еңбек шарты.

1.7. Педагог-логопед төмендегі мәселелерді білуі керек: 

• Қазақстан Республикасының Конституциясын;
• БҰҰ балалар құқығы туралы конвенциясын;
• Қазақстан Республикасының «Білім туралы», Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы», «Қазақстан Республикасындағы балалар құқығы туралы» заңдарды және инклюзивтік білім беру мәселелері бойынша басқа да нормативтік актілерді;
• «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің білім беру үдерісін ұйымдастыруды реттейтін жарғы мен жергілікті актілерді;
• кәсіптік және практикалық әрекеттер мәселелері бойынша нормативтік және әдістемелік құжаттар;
• арнайы педагогика мен арнайы психологияны;
• дефектологияның анатомиялық-физиологиялық клиникалық негіздерін;
• баланың сөйлеу тілдік және жүйкелік-психикалық дамуындағы ауытқушылықтардың алдын алу мен түзетудің әдіс-тәсілдерін;
•  сөйлеу тілі дамуында ауытқушылықтары бар балалармен жұмыс бойынша бағдарламалық-әдістемелік әдебиетті; 
• логопедиялық ғылым мен практикадағы жаңа жетістіктерді. 

1.8. Педагог-логопедтің жалақысы оның білімі мен біліктілік деңгейіне сәйкес есептеледі. 

1.9. Педагог-логопед «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің басшысының бекіткен 16 сағаттық жұмыс аптасынан құрылатын қалыпты жұмыс күні түзімінде кесте бойынша жұмыс істейді. 

2. Қызметтері 

Педагог-логопедке төмендегі қызметтер жүктеледі: 

2.1. Мүмкіндіктері шектеулі оқушылардың сөйлеу тілі және психикалық дамуындағы ауытқушылықтардың алдын алуға, өтеуге және түзетуге бағытталған түзете дамыту үдерісіне қатысу. 

2.2. Мүмкіндіктері шектеулі балалардың сөйлеу тілінің даму деңгейін, әр түрлі генезді сөйлеу тілдік бұзылыстар мен кемшіліктердің құрылымын анықтау үшін оларды тереңдете тексеру. 

2.3. Оқушылармен сөйлеу тілдік дамуындағы ауытқушылықтарды жеңу мен бұзылған атқарымды өтеу бойынша апробацияланған түзете-дамыту әдістемелерін практикалық пайдалану. 

2.4. Балалардың сөйлеу тіліндегі бұзылыстардың алдын алу және жеңу мақсатында ата-аналарға (олардың орындағы тұлғаларға), педагогтарға және мамандарға әдістемелік көмек көрсету және кеңес беру. 

3. Лауазымдық міндеттері 

  Педагог-логопедтің міндеттері:

3.1. Мүмкіндігі шектеулі балаларға арнайы педагогикалық тексеру жүргізеді және тәрбиеленушілердің ерекше білім алу қажеттіліктерін бағалауды жүзеге асырады;

3.2.Даму мүмкіндіктері шектеулі балалардың психофизикалық даму бұзылыстарын еңсеру үшін жеке оқу, жеке-дамытушы, түзету-дамытушы бағдарламаларды әзірлейді және іске асырады және жеке (кіші топтық, топтық сабақтар) сабақтар өткізеді;

3.3. Мүмкіндігі шектеулі балаларға арнайы психологиялық-педагогикалық қолдау көрсетеді;

3.4. Білім беру ұйымдарында ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балаларды психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді жүзеге асырады;

3.5. Басқа педагогтермен және мамандармен өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді, білім беруде инклюзивтілік қағидатын іске асыруға ықпал етеді;

3.6. Басқа педагогтармен және мамандармен тығыз байланыста мүмкіндігі шектеулі балаларды дамыту және әлеуметтендіру жөніндегі қызметті жүзеге асырады;

3.7. Тәрбиешілерге, адамдардың (балалардың) ата-аналарына және өзге де заңды өкілдеріне оқыту мен тәрбиелеудің арнайы әдістері мен тәсілдерін қолдану жөнінде консультация береді;

3.9. Болжау, жоспарлау және ұйымдастыру: 

• түзете-дамыту жұмысының жеке бағдарламаларын ресурстық қамсыздандыру;
• түзету жұмысын ұйымдастыру барасында педагогтардың және ата-аналардың кәсіптік құзыретін жоғарылату бойынша шаралар; 
• сөйлеу тілдік бұзылыстары бар балалар туралы ақпаратты жинау және қорландыру; 
• «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің түзету жұмысы бойынша жобалар мен бағдарламаларды табысты жүзеге асыру үшін қажетті ішкі байланыс жүйесін; 
• оқушылармен түзете-дамыту жұмысының жеке бағдарламасын жүзеге асыруды мониторигілеу жүйесі; 
• түзете-дамыта оқыту саласында қабылданған шешімдерді орындау;
• оқушыларды ары қарай мектептік және әлеуметтік бейімдеу жұмысын. 

3.10. Әзірлеу және пайдалану: 

• оқушылардың түзетуге болатын сөйлеу тілінің айтылу, фонематикалық үдерістерінің және лексикалық-грамматикалық бұзылыстарын жоюға бағытталған түзете-дамыту жұмысының (апробацияланған және авторлық) бағдарламасын, сабақтар циклын; 
• мүмкіндіктері шектеулі оқушыларды кешенді түрде тексеру мен қолдаудың жеке бағдарламаларын; 
• мектеп және жанұя жағдайындағы сөйлеу тілдік бұзылыстары бар оқушылармен жұмыс бойынша педагогтарға, мамандарға және ата-аналарға арналған ұсынымдар. 

3.11. «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің және жанұялық тәрбиелеу жағдайындағы оқушылардың сөйлеу тіліндегі бұзылыстарды жеңу бойынша түзету жұмысының міндеттері мен ерекшеліктері туралы хабарлау мақсатында білім беру үдерісіне қатысушылармен (педагогтар мен ата-аналар) кеңес беру жұмысын жүргізу.

 3.12. Қатысу: 

• Қолдау қызметін, психологиялық-педагогикалық  қолдау қызметі отырыстарының жұмысын жоспарлауға; 
• әдістемелік бірлестіктер мен әдістемелік жұмыстың басқа түрінің әрекеттеріне; 
• Педагогтар кеңесіне, психологиялық-педагогикалық қолдау қызметі отырыстарына; 
• Ата-аналар үшін өткізілетін шараларға (жиналыстар, семинар практикумдер, дөңгелек үстелдер және т.б.). 

3.13. Оқушылардың сөйлеу тілінің құрылымдық компоненттерін тексеруге және логопедиялық түзете-дамыту жұмыстарын жүргізуге арналған көрнекі құралдар мен материалдар. 

3.14. Қажетті құжаттамаларды, аналитикалық-статистикалық есепті (тексеру мен жүргізілген түзету сабақтарының нәтижелерін бейнелейтін, берілген формадағы жылдық есепті құру) қабылданған формада ресімдеу және жүргізу, ППҚҚ отырыстары үшін балаларды логопедиялық тексеру және түзету жұмысы нәтижелері бойынша тұжырымдама жасау. 

3.15. Өзінің кәсіптік жұмысын орындағанда «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің жарғысын, еңбекті қорғау ережелері мен нормасын сақтау, қауіпсіздік техникасын, санитарлық және өртке қарсы ережелерді, еңбек тәртібін, еңбек тәртібінің ішкі ережелерін орындау. 

3.16. Нормативтік құжаттарға сәйкес өзінің кәсіптік біліктілігін арттыру. 

4. Құқықтары

 Педагог-логопедтің құқығы: 

4.1. «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің әкімшілігінен өзінің лауазымдық міндеттері мен құқықтарын орындауға, кәсіптік міндеттерін табысты орындауға қажетті жағдай туғызуды; «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің директорынан өзінің құзыреттілігіне кіретін мәселелер бойынша ақпараттар мен құжаттарды талап ету. 

4.2. Мектеп атынан диагностикалық және түзете-дамыту бағытында жұмыс істейтін тұлғалармен, ұйымдармен іскерлік қатынасқа түсу. 

4.3.Балалардың сөйлеу тілдік дамуларының деңгейін, сөйлеу тіліндегі бұзылыстарды анықтауға байланысты оқушыларды тексеру. 

4.4. Оқытудың тиімді құралдарын, формалары мен әдістерін таңдау, бағдарламаға өзгерістер ендіру, балалармен жүргізілетін логопедиялық жұмысы бойынша апробацияланған және авторлық әдістемелерді әзірлеу және қолдану. 

4.5. Қатысу құқығы:

• «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің даму стратегиясын, білім беру бағдарламасын, концепциясын әзірлеуге, Психологиялық-педагогикалық қолдау қызметінің бағдарламасын әзірлеуге және жоспарлауға; 
• сәйкес келетін нормативтік құжаттарды (ППҚ қызметінің атқарымы, құзыреттілігі, міндеттері, жауапкершілігі туралы ережелер) әзірлеуге;
• Жарғымен белгіленген тәртіпте «Головацкий атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің басқаруына; 
• логопед мұғалімдердің қалалық және облыстық семинарларына, жиналыстарға, ғылыми-әдістемелік конференциялардың жұмысына қатысуға. 

4.6. Өзінің жұмысын жинақтай, тексерілген ақпараттарды пайдалана отырып, ғылыми және белгілі ғылыми басылымдарда жариялану.

4.7. Кәсіптік біліктілігін арттыру, өз еркімен сәйкес келетін біліктілік санатқа аттестациядан өтуге және аттестациядан табысты өткен жағдайда оны алу. 

5. Жауапкершілігі

 5.1. Педагог-логопед мына жұмыстарға жауапты болады:

• тәрбиелеу-оқыту үдерісінде еңбек тәртібін, өнеркәсіптік санитария және өрттен сақтану ережелерін, еңбекті қорғау ережелерін, санитарлық-гигиеналық ережелерді сақтауға; 
• баланың құқығы мен еркіндігінің бұзылғандығы үшін; 
• түзете білім беру үдерісін жүргізу кезінде баланың өмірі мен денсаулығы үшін;
• өзінің лауазымдық міндеттерін дұрыс орындамағаны немесе орындамағанына байланысты мектепке зиян келтіруіне; логопедиялық кабинетте болған, материалдық жауапты тұлғаның қолхатымен берілген, материалдық құндылық пен мүліктің сақталуына; 
• құжаттаманы жүргізу және оны сақтау; 
• тексеру кезінде алынған материалдар мен мәліметтердің құпиялылығын сақтау;
• баланы тексеру кезінде (өзінің құзыретінің аясында) негізделмеген тұжырымдама жасау, оның салдарынан баланың дене және психикалық денсаулығының нашарлауы және әрбір баламен жүргізілетін түзету жұмысы нәтижесінің төмендеуі үшін; 
• оқу жоспарына және оқу үдерісінің кестесіне сәйкес түзете білім беру бағдарламасын толық көлемде жүзеге асырылмағаны үшін. 

Құжаттама 

1. Жылдық жұмыс жоспары; 
2. Жұмыс уақытының циклограммасы; 
3. Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балаларды есепке алу журналы;
4. Сөйлеу карталары;
5. Жеке дамыту бағдарламалары, күнтізбелік-тақырыптық жоспарлары, күнделікті сабақ жоспарлары;
6. Әрбір топқа арналған күнтізбелік-тақырыптық жоспарлар; 
7. Балалардың логопедиялық сабақтарға келуін есепке алатын журнал; 
8. Балалардың жеке дәптерлері;
9. Ата-аналармен жұмыс жоспары, мектеп мұғалімдерімен жұмыс жоспары;
10. Жылдық рефлексиялық есеп; 
11. Логопедиялық кабинет паспорты. 

Нұсқаулықпен таныстырылды _______________________ қолы, дата

2023-2024 оқу жылына арналған 

ПЕДАГОГ-ЛОГОПЕДТІҢ ЖЫЛДЫҚ ЖҰМЫС ЖОСПАРЫ

Аты-жөні: Жұманова Салтанат Айдарқызы

Педагог-логопедтің мақсаты: Сөйлеу тілін дамытуға бағытталған педагогикалық қолдауды жүзеге асыру, оқу іс-әрекетіне қажетті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру және диагностикалық, дамытушылық, кеңес беру-ағартушылық іс-шаралар арқылы оқушылардың мектеп жағдайында толық және үйлесімді дамуын қамтамасыз ету.    

Педагог-логопедтің міндеттері:

1. Білім алуда ерекше қажеттілігі бар мектеп оқушыға басқа мамандармен, мұғалімдермен, ата-аналармен бірлесіп логопедиялық тексеруден өткізу;
2. Білім алуда ерекше қажеттілігі бар мектеп оқушыға жеке, топтық және сыныптық сабақтарда логопедиялық қолдау көрсету.
3. Оқытушыларға, ата-аналарға, басқа мамандарға білім алуда ерекше қажеттілігі бар оқушыларды оқу процесінде және үйде тәрбиелеу кезінде психологиялық-педагогикалық қолдау (сөйлеу тілінің дамуы және сөйлеу дағдыларының қалыптасуы) бойынша кеңес беру. 

Педагог-логопедтің жұмысының негізгі бағыттары: 

1. Ұйымдастырушылық жұмыс;
2. Білім алуда ерекше қажеттіліктерін бағалау және оқушыларды педагогикалық қолдаудың (көмек) мазмұнын анықтау;
3. Оқушыларға логопедиялық қолдау көрсету және оның тиімділігін бағалау;
4. Кеңестік-әдістемелік қызмет;
5. Өзін-өзі дамыту. 

Педагог-логопед: Жұманова Салтанат Айдарқызы

2022-2023 оқу жылындағы

жүргізілген жұмысы

туралы есебі

2022-2023 жыл

   Логопедия дегеніміз – сөйлеу тілінің кемістіктерін, оның бұзылу себептерін болдырмау жолдарын, сонымен бірге осындай кемістіктерді әртүрлі жолдармен түзетіп жоюдың тәсілдерін зерттейтін арнайы педагогикалық ғылым. 

«Логопедия» - logos (сөз) және paideia (тәрбиелеймін, үйретемін) деген грек сөзінің түбірінен алынған. Логопедия арнайы педагогиканың (дефектологияның) бір бөлігі болып есептеледі. 

Логопедия-сөйлеу тілінің бұзылуы және сөйлеу тіл кемістігі бар тұлғаларды оқыту және тәрбиелеу үрдісі болып табылады. 19 ғасырдан бастап логопедия жеке дара ғылым болып бөлінген, бірақ ол медициналық бағытта болды. ХХ ғасырдың 30-шы жылдарында Дефектология Ғылыми Зерттеу Институтының құрылуына байланысты логопедия педагогикалық ғылым болып танылды. Логопедия ғылымы психологиямен, медицинамен, педагогикамен тығыз байланысты.

Логопедия неврология, невропсихология, нейролингвистика, психология, педагогика және т.б. ғылымдар негізінде жұмыс атқарады. Логопедияның  ғылым ретінде қалыптасуы  Рау Федор Андреевич, Михаил Ефимович Хватцев, Ольга Владимировна Правдина, Роза Евгеньевна Левинаның есімдерімен тығыз байланысты.

        Мақсаты: Сөйлеу тілі бұзылған балалардың сөйлеу тілінің бұзылуын анықтап, түзете-дамыту жұмыстарын жүргізу. Тілдің грамматикалық құрылымын арттыра отырып сөздік қорларын молайту. Ойлау, есту, есте сақтау қабілетін дамыта отырып, дыбыстарды дұрыс айтуға және өзін – өзі қадағалауға дағдыландыру. Дыбыстарды буында, сөзде дұрыс, анық, таза айтуға үйрету.  Дыбысты сөзде машықтандыру арқылы, байланыстырып сөйлеу қабілеттерін, бейнелі суреттер бойынша тілдің грамматикалық құрылымын дамыту. Сұрақты тыңдай білуге, сұраққа толық жауап беруге дағдыландыру. Зейінін, елестетуін, фонематикалық есту қабілеттерін дамыту. Артикуляциялық жаттығулар, тыныс алу жаттығуларын, мимикалық, сергіту сәттерінің дұрыс орындалуын қалыптастыру. Танымдық қабілеттерін арттыру. Ұсақ қол моторикасын жақсарту.

   Міндеті: Әртүрлі тіл бұзылыстары бар балалардың сөйлеу тілінің қалыптасу ерекшеліктері мен кездесетін тіл бұзылыстарын зерттеу. Логопедиялық  тексеру нәтижелері бойынша ата-аналарына және педагогтерге жеткізу. Анықталған сөйлеу тіл бұзылыстарын түзету, жою.  

          Жалпы тілінің дамымауының әртүрлі деңгейіне байланысты құрылған жеке дамыту бағдарламасы бойынша қойылған төмендегідей   мақсат- міндеттері:         

          - сөйлеу тілінің түсінуін қалыптастыру;

          - енжар және белсенді сөздік қорларын дамыту;

          - белсеңді сөйлеу тіліне ынталандыру дамыту;

          - байланыстырып  сөйлеу тілдерін дамыту, заттық және сюжеттік суреттер бойынша сөздер, сөйлемдер құрауға ынталандыру;

          - артикуляциялық аппараттың икемдігін арттыру, қалыптаспаған дыбыстарды қоюға арнайы жаттығулар қатарын үйрету;

          - сөйлеу тіліндегі қалыптасқан дыбыстарды толық анықтап, дыбыстарды қою және бекіту жұмыстарын жүргізу;

- сөйлеу тілінің лексикалық–грамматикалық  құрылымын дұрыс қалыптастыру;

- фонематикалық қабылдау, есте сақтау, сараптау және талдау жүргізу;

          Логопедтік жұмыстың ұзақтығы екі–үш айдан бір жарым-екі жылға дейін балаларда сөйлеу бұзылуының сипаты мен байқалу дәрежесіне, олардың дербес-жеке басының ерекшеліктері мен отбасындағы тәрбиесіне байланысты болады.  

           Сөйлеу тілі бұзылған балаларды шығару, оларда сөйлеу дамуындағы кемістіктері жойылуына қарай оқу жылының кез келген мерзімінде жүзеге асырылады. Ата-аналарының келісімімен балалардың психофизикалық жағдайын нақтылау қажет болғанда, логопед оларды маман дәрігерлерге ПМПК кеңес алуға жіберілуі мүмкін.                    

           2022 жылдың 21 қарашадан бастап Жұмырбаева Н.Т­- дан  жұмысты қабылдап алдым. 2022 жылы қыркүйектен – 2023 жылдың 31 мамыр айының    аралығындағы мектепішілік білім алатын оқушылармен 1 және  4 сыныптар аралығында диагностикалық зерттеу жұмыстары жүргізілді.  Диагностика қортындысы бойынша  жәй дислалия және күрделі дислалиясы бар оқушылар анықталды. ПМПК қорытындысы бар оқушылармен  жылдық жұмыс жоспары бекітіліп,  жұмыс жоспарға сәйкес жүргізіліп отыр.  

   Барлық сөйлеу компоненттерін тереңдетіп логопедиялық тексеру нәтижелері негізінде логопедтік сабақтарға 16 оқушы және екінші жарты жылдықта тағы екі оқушы қабылданды. Оның ішінде:

 2 оқушы- 0 сынып оқушысы

11оқушы  - 1 сынып оқушысы 

1 оқушы  - 2 сынып оқушысы 

3 оқушы  - 3 сынып оқушысы 

1 оқушы  - 4 сынып оқушысы

3 оқушы  - ОПМПК қорытындысымен келген оқушылар.

      21 қыркүйектен бастап диагностика жүргізілген оқушыларға ротоцизм, ламбдацизм, сигматизм диагноздары қойылды. Осы аталған диагноздарды топтастырып айтқанда «Дислалия» деп айтамыз. 

       Дислалия дегеніміз – сөйлеу тіліндегі дыбыстың айтылуының дербес бұзылуы. Яғни, дыбыстарды алмастыру, дыбыстарды айтпай тастап кету, бұрмалап айтуы. 

      Дислалия-сөйлеу тіл бұзылыстарына қарай екіге бөлінеді 

• Қарапайым дислалия - сөйлеу тіліндегі бұзылыстар саны төрт дыбысқа дейін байқалатын болса – оны қарапайым дислалия деп айтады
• Күрделі дислалия - ал егер бесеу және одан да көп болатын болса – оны күрделі дислалия деп айтады.

        Артикуляциялық жаттығулар дегеніміз – артикуляция аппарат мүшелерінің қимыл – қозғалысын дамытуға арналған жаттығулар. Артикулиция аппарат мүшелеріне ерін, тіл, таңдай, тіл ұшы жатады.  

       Логопедтік жұмыстың ұйымдастырылуы: әр баламен жеке сабақтар жүргізіліп тұрады. Солардың бірі: 

• жалпы сөйлеуі дамымаған (ЖСД) І, ІІ, ІІІ деңгей
• жәй дислалия және күрделі дислалия 
• тұтықпа 

           Барлық түзете-дамыту сабақтары, дыбыстарды қою және машықтандыру, фонематикалық естуді дамыту, сөйлеу тілінің лексика-грамматикалық құрылымын және т.б. қалыптастыру бойынша оқушылармен жеке жұмыс, логопед – мұғалімнің жұмыс жоспарына сәйкес жеке дамыту бағдарламасы бойынша өтіледі. Жеке түзете-дамыту сабағы бекітілген сабақ кестесі бойынша әр оқушымен 30 минуттан аптасына 2 рет жүргізіледі. 

Оқушылардың барлығына сөйлеу картасы толтырылған. Ата-аналардан өтініш және анамнез толтырылып алынды. Балаларының сабаққа қатысуына келісімдерін берді. Мұғалімдермен және ата-аналармен тығыз байланыста жұмыс жүргізіледі.

Балалармен түзете-дамыту жұмыстарын жүргізу. Аталған әрекет түрі сөйлеуі бұзылған балаларды егжей-тегжейлі зерттеп алғаннан кейін жүзеге асырылады. Бұл кезде логопед есебіне алынған оқушылар арнайы күнделікті сабаққа қатысулары туралы қатаң түрде қадағаланып отырады. 

Сөйлеу тілі бұзылған оқушыларға жазылған анықтама

Базымбай Бекарыс:  Бастапқыда Р дыбысын Л деп айтатын. Жеке түзете-дамыту сабақтарында Р дыбысына байланысты артикуляциялық жаттығулар жасалынды, үйренді. Берілген тапсырмаларды орындай алады және дыбысқа байланысты сөздерден сөйлем құрай алады. Р дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.  

Оспанов Бауыржан : Алғашқыда Р дыбысынан келетін сөздерді айтқызған кезде Р дыбысын тастап (айтпай) кететін. Мысалы: парта – паата. Жеке түзете дамыту сабақтарында артикуляциялық жаттығуларды кеңінен қолдандық. Тілі осы  жаттығулар арқылы  біршама қалыпқа келді. «Саңырауқұлақ» жаттығуы арқылы Р дыбысы қойылды. Р дыбысын буында, сөзде машықтандырылды, ауызекі сөйлеу тіліне енді. Берілген тапсырманы толығымен орындай алады. Р дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.  

  Нұрақын Естай:  Алғаш сабаққа келгенде  42   әріпті айтқызған кезде ң, р, л, қ, ж, з, ш дыбыстарын айта алмайтындығы белгілі болды. Алайда,  қалған әріптерді айта алғанымен ауыз екі сөйлеу тілі түсініксіз және тез сөйлейді. Артикуляциялық жаттығулар әр сабақта жасалынады. Айтарлықтай артикуляциялық жаттығуларды да меңгере алмады. Мысалы, «ат шауып келеді», «саңырауқұлақ», «қайық». Себебі тілін басқара алмайды, яғни тілі гипотонусқа жатады (тіл тонусының төмендігі). Ң дыбысы қойылғанымен сөз арасында кесдесетін ң дыбысын н дыбысына алмастырады. Мысалы, таңғажайып-танғажайып. Тілінің гипотонусына байланысты Р дыбысы әлі қойылмады. Сабақтарға толық қатыспады. Логопед сабағына қатыспағандығына байланысты сабақты келесі жаңа оқу жылында жалғастыруға қалды

Маратов Самир: Бастапқыда Л дыбысын В деп айтатын. Жеке түзете дамыту сабақтарында Л дыбысына байланысты артикуляциялық жаттығулар жасалынды. Жасалынған жаттығуларды толық үйреніп, жаттап алды. Л дыбысынан келетін сөздерді дереу айтып бере алады. Берілген тапсырмаларды орындайды және дыбысқа байланысты сөздерден сөйлем құрай алады. Л дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.   

Нұрбақыт Кәусар: Бастапқыда Кәусар Л мен Р дыбыстарын айта алмайтын.  Л дыбысына байланысты артикуляциялық жаттығулар жасалынды. Л дыбысы І жарты жылдықта қойылды. Л дыбысы ауызекі сөйлеу тіліне енді.  Р дыбысын ІІ жарты жылдықтан бастадық. Дыбысқа байланысты жаттығулар жасалынды. Р дыбысын Л дыбысымен алмастыратын. Мысалы, роза – лоза. Дыбыс буында, сөзде, сөйлемде машықтандырылды. Қазіргі таңда ауыз екі сөйлеу тілінде еркін айта алады. Дыбыстарды толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды. 

  Ғалымқызы Аида : С дыбысын астыңғы және үстіңгі жақ тістерінің арасына қойып таза айта алмайтын. С дыбысына байланысты артикуляциялық жаттығулар жасалынды. Осы жаттығулар арқылы, дыбысты буында, сөзде, сөйлемде көп қолдану арқылы дыбыс түзелді. Қазіргі таңда дыбыс ауызекі сөйлеу тіліне енді. С дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.

Байдаулет Айша : Айлинге логопедиялық ламбдацизм (Л) және ротацизм (Р) диагноздары қойылды.  Аталған Л дыбысымен І жарты жылдықта жұмыс жүргізілді. Артикульяциялық жаттығулар жасалынды. Л дыбысын У деп айтатын. Мысалы, (лампа – уампа). Жаттығуларды жасай жүріп Л дыбысы қойылды.  Л дыбысы ауызекі сөйлеу тіліне енді. 

ІІ жарты жылдықта Р дыбысымен жұмыс жүргізілді. Р дыбысына байланысты артикульяциялық жаттығулар жасалынды және де тез меңгеріп алды. Р дыбысы «саңырауқұлақ» жаттығуы арқылы қойылды. Алғашқыда Р дыбысын (ракета-тракета, робот-дробот) деп айтатын. Дыбыс айтарлықтай көп машықтандырылды. Қазіргі таңда дыбысты өте жақсы  меңгеріп алды. Сөйлемде еркін айта алады. Р дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.  

   Ғалымқызы Дария: Дария 2022 жылдын ІІ жарты жылдығының ақпан айынан бастап логопед сабағына қабылданды. Логопедиялық ротацизм диагнозы қойылды. Артикульяциялық жаттығулар жасалынды. Жаттығуларды еркін меңгеріп алды. Алайда Дарияның дыбыс ырғағы өте төмен. Яғни, ақырын сөйлейді. Дауыс ырғағының әлсіз болуына байланысты Р дыбысы әлі де қойылу үстінде. Жеке Р дыбысын айта алмайды. Сөз арасында (дракета, друка, драдуга) деп айтады. Осы себептерге байланысты логопед сабағын келесі жаңа оқу жылында жалғастырды. 2022-2023 оқу жылында коптеген нейрожаттығулар мен артикуляциялық жаттығулар жасалынды. Р дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.

Еркін Кәусар : Бастапқыда ң дыбысының кемшілігімен келген.   дыбысының орнына н дыбысын алмастырып айтатын. Мысалы, /таңқурай – танқурай/. Ң дыбысымен көп жұмыс жүргізілді. Ң дыбысымен н дыбысын алмастыруына байланысты жеке түзете дамыту сабақтарында диктант алынып отырды. Қазіргі таңда ң дыбысын еркін түрде айта алады. Ауызекі сөйлеу тіліне енді.  Ң дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.  

   Чукейтов Есет: Ң, Ж, Р дыбыстарын айта алмайтын. І жарты жылдықта ң дыбысы қойылды. Ал, Ж дыбысы ІІ жарты жылдықта қойылды. Дыбыстарға байланысты артикульяциялық жаттығулар жасалынды. Дыбыстар буында, сөзде, сөйлемде машықтандырылды. Дыбыстарды еркін айта алады. ІІ жарты жылдықта Р дыбысымен жұмыс істеу үстіндемін. Тіл тонусының төмендігіне байланысты әлі де дыбыс қойылу үстінде. Тілінің қалыңдығына байланысты тіл ұшына діріл келтіре алмайтын. «Ат шауып келеді», «саңырауқұлақ», «маса», және «тоқылдақ» жаттығулары жасалынып жатыр. Р дыбысын жеке және буында айта алмайтын. Р дыбысын толық меңгеріп алуына байланысты логопед сабағынан шығарылды.  

  Имиров Халмурат: ОПМПК қорытындысы: Умственная отсталость легкой степени со значительными нарушениями поведения, требующими ухода и лечения, обусловленная неуточненным заболеванием F70.1, ОНР ІІ уровня. 

Алғашқыда артикульяциялық жаттығуларды жасай алмайтын. Әріп танымайды, жазу жаза алмайтын. Қазір «бақа», «піл», «сусиыр» жаттығуларын жасай алады. А, Ә, Б, Д әріптерін айта алады. Есте сақтау қабілеті төмен болғандықтан қалған әріптерді жаттай алмады. Қаламды қатты ұстауына байланысты әріптерді дұрыс жаза алмайды және  тез шаршап қалады. Есте сақтауына және ұсақ қол маторикасымен жұмыстар жасалынып отырады. 

   Жеңіс Дидар: ОПМПК қорытындысы: F 70.1 ОНР ІІ уровня

Алғашқыда артикульяциялық жаттығуларды орындай алмайтын. Қиналатын. Әр сабақта  жаттығуларды жасай жүріп үйреніп алды. Қазір жаттығуларды толық жасай алады. Барлық дыбыстарды айта алады. Алайда  өте тез, әрі түсініксіз сөйлейді. Шыдамсыздығына байланысты тапсырмаларды толық орындай алмайды. Жазу жазғанда қаламды әлсіз ұстайды, және де жазуды түзу етіп бастыра алмайды. 

   Байкеева Айшабүбі:  ОПМПК қорытындысы: F 70.1 ОНР ІІІ уровня.

Айшабүбінің тіл тонусының төмендігіне байланысты артикульяциялық жаттығуларды айтарлықтай толық орындай алмайды. Артикульяциялық «бақа», «піл», «сусиыр», «сылақшы», «тарақ», «мысық», «қайық»  жаттығуларын орындай алады. «Доп», «шар» жаттығуларына  тілінің икемділігі келмейді. Жазу жазғанда тез шаршап қалады. Сөздерден сөйлем құрай алмайды. 

Жалпы оқушылар арасында антропофоникалық кемшілігі бар балалар р- дыбысын тамақпен айту немесе с -дыбысын тіске қысып айтатын оқушылар болды. Фонологиялық кемшілікті  мысалы:   ш орнына –с алмастыру (ескі – ешкі), немесе –р орнына –л (Роза – лоза) деп айтатын оқушылар болды.

     Жалпы логопед сабағына толық қатысқан оқушылар тізімі  бойынша шыққан  нәтижелер. Оқушылармен  түзету жұмыстары жүргізіліп, ойын тапсырмалар, жаттығулар арқылы ойлау, есте сақтау қабілеттерімен, саусақ жаттығулары, дұрыс тыныс алуымен  жұмыс жасалынды. Сонымен қатар айта алмайтын дыбыстарына байланысты әртүрлі артикуляциялық гимнастикалық жаттығулар жасалынып, айта алмайтын дыбыстары қойылды. Қойылған дыбысты буында, сөзде, сөйлемде машықтандырылды.

 Ысқырық (С), ызың (Ж), сонор (Р, Л), таңдай арқылы айтылатын (Ң) дыбыстарымен толық жұмыс атқарылды. Қойылған дыбыстар ауызекі сөйлеу тіліне ендірілді.  Логопед сабағына толық қатысқан 11 оқушының барлығы өте жақсы  деңгейде  меңгеріп шықты.

Еркін Кәусар, Базымбай Бекарыс, Оспанов Бауыржан, Маратов Самир, Үсен Нұрсұлтан, Ғалымқызы Аида, Нұрбақыт Кәусар, Байдаулет Айша, Чүкейтов Есет, Ғалымқызы Дәрия, Шухратулы Алихан  осы аты аталған 11-оқушылар логопед сабағынан босатылады, логопед сабағын қажет етпейді.

Қортынды: Жалпы логопед сабағына қабылданған оқушы саны: 21 оқушы.

Логопед сабағын меңгеріп шыққандар саны: 11оқушы

Логопед сабағына қайта жалғастыратындар саны: 7 оқушы  

ПМПК қорытындысы бар оқушылар саны: 3 оқушы 

Орын алған кемшіліктер:

Оқушылардың  сабақтан қалулары. 

Үйде ата-анасымен бірге сабаққа дайындалмауы.

Ата-ана баласының   тіл бұзылысын ерте  анықтап, ерте әрекет  етпеуі.   

Әлеуметтік желідегі әртүрлі мультфильмдерді көріп, тілін орысша, ағылшынша  бұрмалап сөйлеуі.

Алда тұрған міндеттер:

Мүмкіндігі шектеулі балалардың тіл кемшіліктерін кешенді түзетуге, даму ерекшеліктерін қалыптастыруға ары қарай жақсы нәтижеге қол жеткізуіне жағдай жасау

Ұсыныстар:

«Оқушы-ата-ана-сынып жетекші» үштік байланыс үзбеу арқылы тіл дамыту жаттығуларын қайталау дағдысының бірізділігін қалыптастыру;

Оқушылардың сабаққа уақытылы, қалмай қатысуын қадағалау.

Тіл бұзылысы бар балаларға тіліне және бұлшықет тонусына байланысты логомассаж  жасау. Тыныс алу жаттығуларын жиі жасау.

Логопедиялық жұмыс жүйесін қорытынды талдау барысында анықталған проблемалар

SWOT  талдауы

                                                                       Педагог-логопед: М.М.Мелеупова 

Педагог логопед  М.М. Мелеупова